Dharana nedir?
Sanskritçe’de Dharana konsantrasyon veya tek noktaya odaklanma anlamına gelir. “Dha” “tutmak, taşımak veya sürdürmek” ve “ana” “diğer veya başka bir şey” anlamına gelir. Yoga Sutraları’nda tarif edildiği gibi Ashtanga Yoga’nın sekiz kollu yolunun altıncı koludur. Meditasyon durumuna ulaşmanın ilk adımıdır.
Dharana, tek bir nesne üzerinde odaklanmış konsantrasyonun sürekli olarak uygulanmasıdır. Bu odaklanma genellikle nefestir, ancak bir mantranın tekrarı, bir tanrının görselleştirilmesi veya derin bir gerçeğin tefekkürü de olabilir. Odaklandığımız bu nesnenin ne olduğu çok önemli değildir; amaç bu tam konsantrasyonla zihni susturmaktır.
Meditasyon, öğrenmesi zor ve sinir bozucu olabilen inanılmaz derecede güçlü bir araçtır. Uygulamaya ilk başladığınızda, zihninizde dönüp duran diğer tüm düşünce ve duygular tarafından dikkatinizin dağıtılmasının ne kadar kolay olduğunu keşfedersiniz.
Ayrıca meditasyon yapmayı öğrenmenin, özellikle de günlük yaşamınızda düzenli ve tutarlı bir şekilde pratik yapmanın ne kadar kararlılık gerektirdiği iyi bilinen bir gerçektir. Etkili bir şekilde meditasyon yapmanın anahtarı,sürekli odaklanmış konsantrasyon uygulaması olarak bilinen, dharana adı verilen eski bir yoga tekniğidir. Bu zihinsel beceriyi öğrenmek ve uygulamak meditasyonunuzu daha kolay, daha etkili ve çok daha az acı verici hale getirebilir.
Dharana ile Dinginliğe yolculuk
Meditasyonu deneyenlerin meditasyon muhtemelen bildiği gibi, dinginliğe giden yolculuk çok sabır gerektirir. Yoganın kutsal metinleri, kağıt üzerinde oldukça doğrusal görünen bir meditasyon sürecini tarif eder. Örneğin, Patanjali’nin sekiz yoga uzvu, aydınlanmaya ulaşmak için neredeyse kolaymış gibi görünen bir şekilde adım adım bir kılavuzun ana hatlarını çizer.
Ancak kaç kez meditasyon yapmak için oturduğunuzda zihninizin her yöne hareket eden hızlı düşüncelerle dolu olduğunu gözlemlediniz? Eğer bu sizin başınıza geliyorsa çoğunlukla aynı kaderi paylaşıyorsunuz demektir. Öncelikle usta yogilerin bile insan olduğunu kabul edelim. Unutmayın, sekiz uzvun ve diğer kılavuz ilkelerin yaratılmasının nedeni, zihnin değişim rüzgarları bizi devirmekle tehdit ettiğinde tutunabileceğimiz korkuluklara sahip olmamızdı.
Patanjali konsantrasyon ve odaklanmayı meditasyon pratiğinden kasıtlı olarak ayırmıştır. Temel miktarda sürekli dikkat olmadan meditasyon yapamayacağınızı fark etti – önce bunun oluşturulması gerekir. Bir süre boyunca tek noktalı konsantrasyon pratiği yapmak doğal olarak yedinci uzuv olan dhyana veya meditasyona yol açar.
Dharana vs. dhyana
Dharana ve dhyana arasındaki fark biraz kafa karıştırıcı olabilir. Dharana, bir noktaya aktif olarak odaklanmak ve konsantre olmaktır. Dhyana ise kişinin odağının korunduğu veya odak noktasına çekildiği bir zihin durumudur. Dharana, bir kameranın lensini hareket eden bir nesneye odaklamak gibidir; dhyana ise nesne hareketsiz kaldığında ve kameranın odağı nesneye kilitlendiğinde ortaya çıkar.
Pratik yapmaya hazır mısınız?
Klasik yoga metinleri bize Patanjali’nin uzuvlarının son üçü-dharana (derin konsantrasyon), dhyana (varoluşun farkındalığı) ve samadhi (birlik veya aydınlanma)- yoganın aydınlatma güçleri hakkında temel bir anlayışa sahip olduğumuzda uygulanmalıdır. B.K.S. Iyengar‘ın Light on Yoga adlı kitabına göre, “beden asana, zihin pranayama ateşiyle arındırıldığında ve duyular pratyahara ile kontrol altına alındığında dharana uygulamaya hazır oluruz.”
Sekiz katlı yolun diğer aşamaları da uygulama için güçlü bir temel sağlar. Yamalar ve Niyamalar yogik bir yaşam tarzını destekleyen etik ve ahlaki standartlardır. Oturmak için çok fazla çaba gerektirmeyen rahat bir oturma pozisyonuna sahip olmak çok önemli olacaktır. Yavaş ve derin bir sakinleştirici yogik nefes de zihni sakinleştirmek ve sabitlemek için yardımcı olacaktır.
Dört konsantrasyon türü
Konsantrasyonu artırmak için en fizikselden en süptile kadar farklı seviyelerde nesneler kullanan dört konsantrasyon aşaması vardır. Nesne ne kadar inceyse, konsantre olmak ve zihnin belirli bir nesne üzerinde emilimini yaratmak o kadar zor olacaktır. Bunlar konsantrasyon gücünüzü zorlamak ve derinleştirmek için ilerleyen aşamalar olarak kabul edilir.
- Vitarka (yoğun) konsantrasyon katı veya somut bir nesneye odaklanır. Bu nefes, duyular, görselleştirmeler, mantralar veya düşünceler gibi nesneleri içerir.
- Vichara (ince) konsantrasyon enerjiye (prana, çakralar, vayus), zihnin yönlerine ve ruhsal ve felsefi niteliklere odaklanır.
- Ananda (keyif) konsantrasyon derin meditasyon hallerinde bulunan neşe ve mutluluğa odaklanır.
- Asmita (bireysellik) konsantrasyon tüm deneyimlerinizin tanığı olan müstakil benlik duygusuna odaklanır.
Pratikte Dharana
Dharana’da uygulamanın amacı, zihniniz konsantrasyon nesnenizden uzaklaştığında odağınızı yeniden kazanma kapasitesini geliştirmektir. Bu uygulamanın önemli bir yönü, dikkatinizin ne zaman başka düşüncelere yöneldiğinin farkındalığını oluşturmaktır.
Peki dharana uygulamak ne anlama geliyor?Uzmanlar dhyana’yı “doğru meditasyon” olarak düşünebileceğimizi ve dhyana deneyimimizin sürekli bir dharana uygulaması ile mümkün olduğunu söylüyor. Zihni tek bir nefese, mantraya da duyuma odaklamaya olan bağlılığımız olan dharana’yı bir musluktan damlayan her bir su damlasını fark etmek olarak düşünürsek, dhyana durmaksızın akan bir su damlacıkları akışıdır. Başka bir deyişle, zihni odağını tekrar tekrar şimdiki ana döndürmek üzere eğittiğimizde, sonunda bu anlar arasında duraklama olmaz ve saf, şimdiki farkındalığı ya da meditasyonu deneyimleriz.
Yogilerin dhyana’ya geçmek için dharana’yı nasıl kullandıklarına bir örnek mala boncukları veya mantra meditasyonudur. Meditasyon yaparken gözlerinizi kapatın ve her bir boncuğa dokunun. Her dokunuşta kendinize bir mantra tekrarlayın veya farkındalığınızı nefesinize yeniden odaklayın. İlk başta, her boncukta farkındalığınızı yeniden dizginlemeniz gerekecek; her dokunuş arasında beynin başka bir düşünce, anı, duygu veya fikrin peşinden gitme alışkanlığını gözlemleyeceksiniz. Ancak sürekli pratikle, dharana’nın süresi önce iki boncuk, sonra üç boncuk, daha sonra da saf farkındalığın sabit bir akışına oturana kadar tüm mala boyunca sürecektir. Eğer bir mantra kullanıyorsanız, mantra zihni zorlamadan zahmetsizce akmaya başlayacak ve herhangi bir düşüncenin etkisinden farklı bir farkındalık düzeyi deneyimlemeye başlayacaksınız. Yogiler burada gerçek doğamızı öğrenmeye ve keşfetmeye başladığımızı söyler.
Dharana’nın faydaları
Dharana uygulayan birçok kişi bunun hafızalarını geliştirdiğine ve zihinlerini endişe ve olumsuz düşüncelerden arındırmaya yardımcı olduğuna inanır. Nefese ve yoga asanalarının hizalanmasına daha fazla dikkat ve odaklanma getirerek yoga pratiğinizi geliştirmenize yardımcı olabilir. Son olarak, günlük yaşamın ortasında odaklanmayı öğrenebilirseniz, kendinizi daha üretken, rahatlamış ve stresle daha etkili bir şekilde başa çıkabilir bulacaksınız.
